Veertig uur per week werken, elke dag op kantoor tussen negen en half zes en een vast aantal vakantiedagen. Als het aan veel werknemers ligt, nemen we hier zo snel mogelijk afscheid van. En ook de meerderheid van de werkgevers vindt dit soort arbeidsnormen achterhaald.



Dat is tenminste wat in naar voren kwam in een onderzoek dat Visma Raet deze week publiceerde. De leverancier van HR-software ondervroeg ruim 2.5000 werknemers en werkgevers uit verschillende takken over belangrijke HR-thema’s. Hieruit kwam naar voren dat 55 procent van hen een 40-urige werkweek ‘niet meer van deze tijd’ vindt. Hetzelfde geldt voor een vast aantal vakantiedagen.

Van de werkgevers ziet nog slechts dertig procent wél het nut in van veertig uur per week werken. De helft van hen geeft echter aan dat output en kwaliteit van werk belangrijker zijn dan het aantal uren dat hun werknemers werken.


Heel gek is dat niet, gezien het feit dat onze arbeidstijden al lange tijd (ongeveer) hetzelfde zijn. Want wie heeft die 40-urige werkweek nou ooit verzonnen? De norm voor veertig uur per week werken bestaat al heel lang en is voortgekomen uit de gevolgen van de industriële revolutie, die in Nederland in de tweede helft van de 19e eeuw plaatsvond. Omdat er toen als een gek gewerkt werd (zelfs door kinderen) en de werkweken uit zeker tachtig uur bestonden, ontstond er een roep inperking van de arbeidstijden. Alleen de zondag was een rustdag.



Regelgeving was er in die tijd nog helemaal niet. En het duurde ondanks de protesten nog een tijd totdat die er kwam; de eerste wetten dateren van rond 1900. Dat resulteerde bovendien ook niet meteen in 40-urige werkweken. Tot in de jaren zestig van de vorige eeuw was het doodnormaal om zes dagen te werken. En hoewel de achturige werkdag eerder zijn intrede deed (1919), werd die niet altijd even strikt gehanteerd en later weer opgeschroefd, onder andere onder invloed van de oorlog en wederopbouw.


Overigens werden er voor de industriële revolutie helemaal niet zo heel veel uren gedraaid, ook niet in vergelijking tot vandaag de dag; in de Middeleeuwen hadden mensen jaarlijks 90 rustdagen en waren 38 (!) dagen feestdagen per jaar. Hoewel de werkdagen wel relatief lang waren, namen werknemers in die tijd genoeg rustmomenten en uitgebreide eetpauzes tussendoor.

In de Gouden Eeuw (zeventiende eeuw) ging het aantal werkdagen omhoog en werd het aantal feestdagen teruggedraaid om de productie te verhogen. Maar pas tijdens de industrialisering nam het aantal werkuren een enorme toevlucht.


Wat zijn belangrijke momenten in de geschiedenis als het gaat om arbeidstijden en de regels hiervoor?

* 1874 - Kinderwet-Van Houten: kinderarbeid onder de twaalf jaar wordt verboden in fabrieken en op werkplaatsen.
* 1889 - Arbeidswet: kinderen van 13 tot 16 jaar en vrouwen mogen nog ‘maar’ maximaal 58 uur per week werken en maximaal 11 uur per dag. Dit geldt overigens ook alleen op bovengenoemde plekken. De arbeidsomstandigheden verschillen nog erg van sector tot sector en zelfs van bedrijf tot bedrijf.
* 1919 - Arbeidstijdenwet: invoering van de achturige werkdag. Er wordt nog wel zes dagen gewerkt. Werkweken van 48 uur worden gebruikelijk. Hiermee is er voor het eerst regelgeving voor mannen.
* 1926 - Henry Ford (van de Amerikaanse auto’s) introduceert in zijn bedrijf als eerste de achturige werkdag en kort de werkweek in van zes naar vijf dagen. Dit is uniek voor die tijd en andere (vooral Amerikaanse) bedrijven nemen er een voorbeeld aan als ze zien wat voor een succes het oplevert voor de productie.
* Jaren ‘60-‘70 - De vrije zaterdag wordt geleidelijk aan ingevoerd, eerst in het bedrijfsleven, in de jaren zeventig ook in het onderwijs. Werkweken zijn dan ongeveer 45 uur.
* Jaren ‘70-‘80 - Werkweken nemen af naar 40 uur, onder andere door de invloed van de Stichting van de Arbeid. Werknemers krijgen 20 dagen vakantie.
* Jaren ‘80 - Arbeidstijdverkorting (ATV) wordt in het leven geroepen, zodat uren verdeeld kunnen worden over meerdere werknemers. Deze maatregel is een middel om de werkloosheid tegen te gaan. Ook ontstaan 38- en 36-urige werkweken.
* 1996 - De Arbeidstijdenwet wordt gemoderniseerd naar de normen van de tijd en minder star gemaakt.
* 2007 - Vereenvoudiging en verruiming van de Arbeidstijdenwet. De regels rondom nachtarbeid en het aantal uren dat iemand maximaal mag werken worden versoepeld.
* 2016 - Wet flexibel werken: deze maakt het voor werknemers makkelijker om het aantal uren dat je werkt en de tijden waarop je werkt aan te passen. Werkgevers kunnen verzoeken hiertoe alleen weigeren als zij zwaarwegende bedrijfsbelangen hebben.


Hoewel er op papier veel lijkt te zijn er veranderd, is er sinds de invoering van de vrije zaterdag feitelijk niks meer gebeurd dat zoveel impact heeft gehad op onze arbeidstijden. De 40-urige werkweken zitten er ingebakken. Wel is er een toenemend aantal bedrijven dat flexibeler omgaat met werkuren en tijden waarop gewerkt wordt. Ook wordt er hier en daar geëxperimenteerd met een onbeperkt aantal vakantiedagen dat je per jaar mag opnemen.

Als we het onderzoek van Visma | Raet moeten geloven, zien de meeste werkgevers en werknemers dit dus zitten. Wat betreft Joke van der Velpen, kennismanager bij Visma | Raet, ligt, blijft deze trend niet slechts een trend. “Zowel medewerkers als werkgevers zien dat de huidige werkafspraken niet meer passen bij de tijd waarin we nu leven. De wereld om ons heen is veranderd. Het wordt tijd dat we een verandering van mindset bij zowel de werkgever als de medewerker teweeg brengen en accepteren dat de 40-urige werkweek niet meer van nu is.”