Toxicoloog

Een toxicoloog is iemand die de effecten van (schadelijke) chemische stoffen bestudeert op de gezondheid van mensen en dieren en op het milieu. Het kan hierbij gaan om stoffen die (al dan niet bewust) worden ingenomen via de mond, neus of aderen (intraveneus), of die op een andere manier worden ingeademd of opgenomen (bijvoorbeeld door middel van straling op de huid of blootstelling aan gifdampen).

Toxicologie betekent: de leer van de vergiften. Onder vergiften – of kortweg gif – wordt verstaan: een stof die al in zeer kleine dosis een ernstige verstoring van de levensfunctie oplevert. Toch omvat het aandachtsgebied van de toxicologie een bredere toepassing van het begrip: ook de effecten van bijvoorbeeld alcohol en drugs horen hierbij. De toxicologie bestudeert de effecten die kunnen optreden wanneer mensen of dieren met vergiften in aanraking komen.

Een specifiek onderdeel van de toxicologie is de forensische toxicologie: dit is toxicologie die plaatsvindt in het kader van strafrechtelijk onderzoek. Hierbij tracht men bijvoorbeeld vast te stellen of de inname van bepaalde middelen verband houdt met iemands overlijden.

Waar toxicologen zich precies mee bezighouden, hangt af van hun werkveld (bijvoorbeeld de forensische toxicologie of de farmaceutische wereld). In algemene zin behoren de volgende zaken tot hun werkzaamheden:

• Identificeren en kwantificeren van toxische substanties of straling
• Onderzoeken van de effecten die deze stoffen hebben op onder meer mensen, dieren, planten en ecosystemen
• Plannen en uitvoeren van laboratorium- en/of veldonderzoek en observaties, zowel ‘in vivo’ (met behulp van testdieren) als ‘in vitro’ (buiten het lichaam: doorgaans in reageerbuizen, op bacteriën en cellen)
• Verrichten van biochemisch, immunologisch, moleculair of biologisch (microscopisch) onderzoek op het gebied van veiligheid
• Analyseren van statistische gegevens en wetenschappelijke literatuur over specifieke toxicologische onderwerpen
• Opstellen van risicoanalyses en veiligheidsprofielen
• Verschaffen van advies omtrent het omgaan met toxische stoffen en/of straling binnen een bepaalde omgeving (bijvoorbeeld aan artsen of vertegenwoordigers van overheden of bedrijven)
• Ontwikkelen van modellen met betrekking tot het voorspellen van de langetermijneffecten van bepaalde toxische stoffen binnen een ecosysteem
• Samenwerken binnen multidisciplinaire teams van wetenschappers op speficieke gebieden (bijvoorbeeld de ontwikkeling van medicijnen)

Toxicologen zijn doorgaans werkzaam in laboratoria van bijvoorbeeld ziekenhuizen, onderzoeksinstituten (zoals TNO) en farmaceutische, biotechnologische of chemische bedrijven. Tijdens hun werkzaamheden krijgen ze te maken met onder meer laboranten, (micro)biologen, biochemisch analisten, immunologen en artsen.

De meest relevante basisopleidingen voor iemand die toxicoloog wil worden, zijn:

• Geneeskunde (wo)
• Biofarmaceutische wetenschappen (wo)
• Biomedische wetenschappen (wo)

Er zijn verschillende universitaire masters die aansluiten op deze basisopleidingen, zoals:

• Environmental Chemistry and Toxicology (VU Amsterdam)
• Toxicology and Environmental Health (Universiteit Utrecht)
• Toxicology (Universiteit Leiden)

Daarnaast bieden verschillende ziekenhuizen, waaronder het UMCG (Groningen) en het LUMC (Leiden) specialistische in-service-opleidingen aan op het gebied van klinische toxicologie en farmacologie.