Rechter

Een rechter is iemand die in de rechtbank een oordeel uitspreekt wanneer twee partijen een conflict hebben, of wanneer iemand wordt beschuldigd van een strafbaar feit. Het oordeel van de rechter is bindend, wat inhoudt dat alle betrokkenen zich eraan moeten houden. Rechters bij gerechtshoven en de Hoge Raad worden raadsheren genoemd (ongeacht of het mannen of vrouwen zijn).

Rechters zijn onpartijdig en onafhankelijk. Dat houdt in dat ze zich niet laten leiden door persoonlijke ideeën en dat er niemand is die hun beslissingen kan beïnvloeden. Bovendien is de rechtspraak openbaar, dat wil zeggen: vrij toegankelijk voor pers en publiek. Uitzonderingen hierop zijn bijvoorbeeld familiezaken en strafzaken tegen minderjarige verdachten, die vanwege privacy meestal achter gesloten deuren plaatsvinden.

In een strafzaak kan de rechter een verdachte ofwel vrijspreken, ofwel schuldig bevinden. In het laatste geval kan hij de verdachte een straf opleggen, bijvoorbeeld:

• Taakstraf
• Boete of schadevergoeding
• Gevangenisstraf
• TBS (terbeschikkingstelling)

De voornaamste taken van rechters zijn de volgende:

• Verrichten van onderzoek naar een gerechtelijke kwestie (op basis van processen-verbaal, getuigenverklaringen en andere rapporten)
• Leiden van de daadwerklijke behandeling van de zaak ter zitting
• Horen en bevragen van de betrokken partijen gericht op het achterhalen van de relevante feiten
• Bepalen van de strafmaat binnen de geldende wettelijke kaders
• Vormen en uitspreken van een juridisch en feitelijk onderbouwd oordeel
• Zorgdragen voor een zowel juridisch als inhoudelijk zorgvuldige onderbouwing van de uitspraak, rekening houdend met de maatschappelijke context

Rechters werken bij rechtbanken, gerechtshoven, kantongerechten of de Hoge Raad. Mensen met wie zij te maken hebben tijdens de uitoefening van hun werk zijn onder meer officieren van justitie, advocaten, gerechtsbodes, juridisch medewerkers, procureurs-generaal en griffiers.

Om als rechter te kunnen werken, dien je eerst de universitaire opleiding Rechtsgeleerdheid te voltooien, met een master in Nederlands rechts. Aansluitend volg je de RIO-opleiding (Rechter In Opleiding), die wordt verzorgd door SSR (Studiecentrum Rechtspleging). Voorheen heette deze opleiding RAIO (Rechterlijk Ambtenaar In Opleiding), maar sinds 2013 is deze gescheiden in een aparte opleiding voor officieren van justitie (OIO: Officieren In Opleiding) en rechters. De RIO duurt, afhankelijk van de mate van werkervaring die iemand heeft, 1,5 tot 4 jaar. De selectie wordt uitgevoerd door de Selectiecommissie Rechterlijke Macht (SRM). De studie is sterk persoonlijk gericht: tijdens de eerste drie maanden stelt men een persoonlijk opleidingsplan samen. Daarnaast bestaat een groot deel van de opleiding uit praktijkstages bij rechtbanken en gerechtshoven.