Officier van Justitie

Een officier van justitie is iemand die namens het Openbaar Ministerie (OM) optreedt als strafeiser in rechtszaken en die leiding geeft aan het opsporingsonderzoek door de politie.

Het Openbaar Ministerie (ook wel parket genoemd) is de instantie die mensen voor de strafrechter brengt. In samenwerking met politie en andere opsporingsdiensten draagt het OM zorg voor het opsporen en vervolgen van strafbare feiten. Daarnaast heeft het OM de taak om te zorgen dat het vonnis van de rechter wordt uitgevoerd, dat gevangenisstraffen worden uitgezeten, dat boetes worden betaald en dat taakstraffen juist worden uitgevoerd.

Samen met de rechters maakt het OM in Nederland onderdeel uit van de rechterlijke macht. De organisatie is verdeeld over tien arrondissementen, die elk een centraal arrondissementsparket hebben. Bovendien is er een landelijke parket, dat zich bezighoudt met de bestrijding van georganiseerde misdaad (zowel nationaal als internationaal) en een functioneel parket dat criminaliteit op het gebied van economie, fraude en milieu tegengaat. Gevallen van hoger beroep komen terecht bij het zogeheten Ressortspakket. Het College van Procureurs-generaal (vaak kortweg ‘het College’ genoemd) heeft de landelijke leiding van het OM in handen. Politiek verantwoordelijke voor het OM is de minister van Veiligheid en Justitie.

De voornaamste taken van officieren van justitie zijn de volgende:

• Leidinggeven aan het opsporingsonderzoek van de politie (erop toeziend dat de procedure zorgvuldig en volgens de regels verloopt)
• Beslissingen nemen omtrent het toepassen van opsporingsmethoden als huizoeking of het afluisteren van een telefoon (en zo nodig raadplegen van een rechter-commissaris voor toestemming)
• Bepalen of een verdachte voor de rechter dient te komen of niet (in het laatste geval spreekt men van ‘seponeren’)
• Verzorgen van een compleet strafdossier (met onder meer processen-verbaal, slachtofferverklaring, deskundigenrapporten en rapporten van bijvoorbeeld de Raad voor de Kinderbescherming of de reclassering)
• Opleggen van straffen in lichte strafzaken (bijvoorbeeld vandalisme of rijden onder invloed) zonder tussenkomst van een rechter
• Fungeren als openbaar aanklager tijdens een rechtszitting (toelichten van de zaak en formuleren van een strafeis)

Officieren van justitie zijn werkzaam bij het OM: bij een van de tien arrondissementsparketten, bij het landelijke parket of bij een van de vier vestigingen van het Ressortspakket. Collega’s met wie zij te maken hebben zijn bijvoorbeeld rechters, rechter-commissarissen, juridisch medewerkers, advocaten, griffiers, politiecommissarissen en gerechtsbodes.

Om officier van justitie te kunnen worden, dien je allereerst de opleiding Rechtsgeleerdheid (wo) te voltooien. Vervolgens dien je de OIO-opleiding te volgen (Officier In Opleiding), die sinds 2013 in de plaats is gekomen van de RAIO-opleiding (Rechterlijk Ambtenaar In Opleiding), die opleidde tot zowel rechter als officier van justitie. Deze brede opleiding is tegenwoordig in tweeën verdeeld: naast de OIO voor officieren is er de RIO voor rechters.

Het theoretische deel van de OIO wordt verzorgd door het SSR (Studiecentrum Rechtspleging). De opleiding duurt minimaal 1,5 en maximaal 4 jaar en is sterk individueel gericht: per officier in opleiding wordt gekeken naar reeds aanwezige kennis, vaardigheden en ervaringen. Een groot deel van de opleiding bestaat uit stages bij rechtbanken, ressortsparketten en externe werkgevers (bijvoorbeeld bij de politie).