Apotheker

Een apotheker (ook wel farmaceut) is een geneesmiddelendeskundige die verantwoordelijk is voor de uitgifte van medicijnen aan patiënten. De titel van apotheker is wettelijk beschermd, wat inhoudt dat iemand deze naam alleen mag gebruiken wannneer diegene de opleiding farmacie met succes heeft doorlopen en is ingeschreven in het BIG-register.

De voornaamste werkzaamheden van apothekers zijn de volgende:

• Effectief, correct en tijdig verstrekken van medicijnen aan alle patiënten van een apotheek (binnen de wettelijke kaders, landelijk geldende professionele richtlijnen en overige binnen het vakgebied algemeen aanvaarde normen)
• Verstrekken van voorlichting aan patiënten omtrent werking en gebruik van medicijnen
• Uitvoeren van farmaceutisch onderzoek
• Bijdragen aan de ontwikkeling van geneesmiddelen
• Aansturen en begeleiden van apothekersassistenten, praktijkondersteuners en eventuele andere betrokkenen (eventueel in de vorm van inhoudelijke training en farmaceutisch advies)
• Zo effectief en efficiënt mogelijk inrichten en ten uitvoer brengen van processen die binnen een apotheek plaatsvinden (bijvoorbeeld inkoop, opslag, financieel beheer, etc.)

In bepaalde gevallen dient een apotheker medicijnen ‘op maat’ te produceren. Geneesmiddelen worden tegenwoordig namelijk grotendeels op industriële schaal geproduceerd, waardoor het kan voorkomen dat artsen specifieke geneesmiddelen voorschrijven die niet standaard verkrijgbaar zijn. In dat geval bereiden apothekers de geneesmiddelen zelf. Voorbeelden van situaties waarin dit gebeurt, zijn:

• Geneesmiddelen zijn niet te koop
• Juiste dosering is niet verkrijgbaar
• Patiënt is overgevoelig voor een specifiek bestanddeel of medicijn
• Toedieningsvorm wijkt af
• Houdbaarheid van de ingrediënten en/of medicijnen is beperkt

Voor producten die worden geproduceerd door de farmaceutische industrie gelden strikte eisen. De medicijnen moeten niet alleen van hoge kwaliteit zijn, maar ook veilig en aantoonbaar werkzaam. Bedrijven in de farmaceutische industrie doen veel onderzoek om tot de beste samenstelling en dosering van medicijnen te komen. Daarbij worden strenge controles op het productieproces uitgevoerd en elk medicijn wordt kritisch getoetst voordat het op de markt kan worden gebracht. Hierdoor worden kwaliteit, werkzaamheid en veiligheid zo goed mogelijk gewaarborgd.  

Ook indien de apotheek zelf medicijnen bereidt, gelden daarvoor strikte kwaliteitseisen. Deze moeten worden nageleefd conform het bereidingsconcept dat voor apotheken is vastgesteld. Dit bereidingsconcept, ook wel het Formularium der Nederlandse Apothekers (FNA), bevat bereidingswijzen die door het Laboratorium der Nederlandse Apothekers (LNA) zijn getest. Daarnaast voert het LNA steekproeven uit om te controleren of de medicijnen daadwerkelijk voldoen aan de eisen.

Naast de Nederlandse kwaliteitseisen zijn er Europese richtlijnen waaraan medicijnen moeten voldoen. Zo is er het GMP (Good Manufacturing  Practice), een kwaliteitsborgingssysteem voor de farmaceutische en cosmetische industrie en de productie van voedingsmiddelen. Wanneer de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) constateert dat de GMP-richtlijnen worden nageleefd, verstrekt het een GMP-certificaat aan de fabrikant.

Apothekers zijn ofwel werkzaam in een apothekerspraktijk, ofwel in een (bereidings)apotheek die onderdeel is van bijvoorbeeld een ziekenhuis, universiteit of laboratorium. Tijdens hun werkzaamheden hebben apothekers bijvoorbeeld te maken met apothekersassistenten, huisartsen, praktijkondersteuners, klinisch laboranten en farmaceutisch medewerkers.

Om apotheker te worden, dien je de universitaire studie farmacie te volgen, die bestaat uit een driejarige bachelor-opleiding en een driejarige master. De studie is te volgen aan de Universiteit Utrecht en de Rijksuniversiteit Groningen. Tijdens de bachelor-fase legt de student een brede basis wat betreft de kennis van de farmaceutische wetenschap. De master richt zich specifiek op het werkterrein van de apotheker.

Onderwerpen die tijdens de studie farmacie aan de orde komen zijn bijvoorbeeld:

• Chemische samenstelling van medicijnen
• Werking van geneesmiddelen in het menselijk lichaam
• Berekening van de correcte dosering
• Begeleiding van patiënten bij het gebruik van medicijnen