Een collectieve arbeidsovereenkomst (cao) is een schriftelijke verklaring waarin afspraken zijn vastgelegd over arbeidsvoorwaarden. Zaken die in een cao aan de orde komen zijn bijvoorbeeld salaris, toeslagen, werktijden, proeftijd, pensioenregelingen en opzegtermijnen. Cao’s kunnen worden afgesloten door één of meer werkgevers, door werkgeversorganisaties (bijvoorbeeld VNO-NCW) en door werknemersorganisaties (zoals FNV Bondgenoten).
De arbeidsvoorwaarden in een cao mogen nooit onder de minima liggen die wettelijk zijn bepaald (zoals minimumloon, minimumvakantiebijslag, etc.). In veel gevallen zijn de afspraken in een cao gunstiger voor de werknemer dan de afspraken over arbeidsvoorwaarden die in de wet zijn vastgelegd.
Soorten cao’s
In Nederland bestaan er twee soorten cao’s:
- Ondernemings-cao’s
Cao’s die voor één bepaalde werkgever gelden, worden ondernemings-cao’s genoemd. Bijvoorbeeld Philips, NS en ABN AMRO, maar ook verschillende kleinere werkgevers hebben zo’n cao.
- Bedrijfstak-cao’s
Een bedrijfstak-cao is een overeenkomst voor een gehele sector. Voorbeelden van sectoren met zo’n overkoepelend cao zijn de metaalbewerkingsindustrie, de horeca, de timmerindustrie en het beroepsgoederenvervoer. Het ministerie van SZW (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) kan een cao voor de gehele bedrijfstak bindend verklaren, zodat ook werkgevers die niet bij het overleg betrokken waren, hieronder vallen. In zo’n geval spreekt men van een algemeen verbindend verklaring (AVV).
Veelgestelde vragen over cao’s
Wat staat er precies in een cao?
In cao’s kunnen in principe alle afspraken worden vastgelegd die de betrokken partijen (werkgevers en werknemers) relevant vinden. De volgende zaken komen in de meeste cao’s aan de orde:
- Arbeidsduur (aantal uren per week/maand/uur)
- Arbeidsomstandigheden (bijvoorbeeld: welke gezondheidsrisico’s loopt een werknemer?)
- Opzegtermijn
- Pensioenregeling (bijvoorbeeld: is er sprake van pensioenopbouw?)
- Ploegendiensten
- Proeftijd (duur van de proeftijd, moment van evalueren)
- Salarisschalen
- Salarisverhoging
- Toeslagen voor overwerk
- Toeslagen voor avond- of weekenddiensten
- Vakantiedagen
- Vakantiegeld
- Werktijden
- Ziekteregelingen
Hoe weet ik of ik onder een cao val?
Als er sprake is van een cao, dan staat dit meestal vermeld in de arbeidsovereenkomst. Staat er niets in het contract over een cao, dan kun je bij de werkgever informeren of er een cao geldt. Mocht de werkgever die niet kunnen aangeven, dan kun je contact opnemen met de vakbond. Indien je geen lid bent van een vakbond, of de vakbond kan je ook geen informatie verschaffen, dan kun je nog contact opnemen met het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
Wat zijn mijn rechten als er geen cao is?
Mocht je niet onder een cao vallen, dan dien je zelf met de werkgever afspraken te maken over de arbeidsvoorwaarden. Deze afspraken dienen in elk geval binnen de wettelijke bepalingen te vallen, zoals beschreven in bijvoorbeeld de Arbeidstijdenwet, de Arbeidsomstandighedenwet, de Wet minimumloon en het Burgerlijk Wetboek. Het verdient aanbeveling om de gemaakte afspraken vast te leggen in een individuele arbeidsovereenkomst.
Wat te doen als mijn werkgever de cao-afspraken schendt?
Wanneer je werkgever de cao-afspraken niet nakomt, dien je hem hier allereerst op aan te spreken. Daarbij kun je een beroep doen op de vakbond of een rechtshulpverlener (bijvoorbeeld het Juridisch Loket). Mocht dit niets opleveren, dan kun je in het uiterste geval naar de rechter stappen.
Ook wanneer je het met de werkgever oneens bent over de uitleg van het cao (bijvoorbeeld omdat een bepaling door beide partijen anders wordt geïnterpreteerd), kun je bij de werknemersorganisatie die de cao heeft opgesteld (vaak de vakbond) om opheldering vragen. Ook het Juridisch Loket kan vaak uitkomst bieden. Wederom geldt dat je in het uiterste geval juridische stappen kunt ondernemen.
Wanneer is een cao bindend voor de werkgever?
Werkgevers zijn in de volgende gevallen verplicht de cao toe te passen:
- Werkgever heeft de cao zelf afgesloten (ondernemings-cao)
- Werkgever is lid van een werkgeversorganisatie met een bedrijfstak-cao
- Er geldt een algemeen verbindend verklaring (AVV) voor de bedrijfstak waarin de werkgever actief is